İran xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdullahian ölkəsinin Azərbaycandakı səfiri Seyid Abbas Musəvi və Ermənistandakı səfiri Mehdi Sübhani ilə görüşərək Cənubi Qafqazdakı vəziyyəti müzakirə edib.
İran baş diplomatının səfirlərlə mükaliməsi Tehranın Cənubi Qafqazdakı problemlərə fasad olaraq tənzimləyici performansla yanaşması təəssüratını bağışlayır.
Cənab Abdullahian görüşlə əlaqədar bəyanatında qeyd edib ki, o, müzakirələrdə İranın diplomatik aparatının diqqətini kənar qüvvələrin regiona müdaxiləsi olmadan qurula biləcək sülh və sabitliyə kökləyib.
Bu, qulağa xoş gələn diqqətçəkici bəyanat kimi görünsə də, regionda sülh və təhlükəsizlik parametrlərinin yekun təyinində İranın mövqeyi səmimi səslənmir.
Çünki İranın xarici siyasət kursundakı aktivlərin xərclənmə təyinatı sülh və rifah üçün böyükölçülü prinsiplərə malik deyil.
Fikri davam etdirmək üçün ona fokuslanaq ki, İranın xaricə açılan qapılarının aralanmasında onun maliyyəsi və ideoloji istiqamətləri ilə hərəkət edən proksi qüvvələr də rol oynayır.
Deməli, İran Cənubi Qafqazdakı siyasi kursunun yeni meyarlarla formalaşdırılmasına nəzarətində olan qeyri-dövlət aktorlarını cəlb etməyə səy göstərir. Halbuki, İranın proksi qüvvələrinin Yaxın Şərqdə sülh və sabitlik üçün təhlükəsizlik meyarlarına cavab vermədiyinə dair kifayət qədər iddialı və əhatəli informasiyalar mövcuddur.
Hər halda, səbəblərdən asılı olmayaraq Abdullahianın səfirlərlə görüşü İranın perspektivdə regional siyasətində veriləcək qərarların əhatə dairəsini müəyyənləşdirmək üçündür.
Maraqlıdır, görəsən, bu dairənin içərisində proksi qüvvələrin iştirakı hansı dərəcəyə qədər ölçülür?
Bu, regional temperaturların göstəricilərindən asılıdır, xüsusilə Ermənistanın Qərblə Rusiya arasındakı tarazlığı əhəmiyyətli şəkildə birincinin xeyrinə dəyişərək itirməsi Tehran üçün də ciddi siqnaldır.
Bu siqnalları düzgün eşitməkdən ötrü İran öz siyasətindəki ümumi müqavimət oxu kampaniyasının məqsədlərini Cənubi Qafqaz regionunun damarlarında canlandırmaq istəyir.
Qısa şəkildə bunu İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sübhaninin diplomatik fəaliyyətini təhlil etməklə aydınlaşdırmaq olar.
Sübhani Ermənistandan əvvəl Suriyada səfir işləyib, o, Suriyadakı İran müqavimət hərəkatının koordinasiyasını həyata keçirib.
Buna səbəb İranın Yaxın Şərq ölkələri üzrə səfirlərinin əksəriyyətinin Tehranın xarici siyasətindəki böyük faktiki imtiyazlara sahib olan SEPAH-ın kadrları olmasıdır.
Sübhaninin karyerasının Ermənistan səhnəsi ona görə quraşdırılmışdı ki, onun region üzrə koordinatorluq bacarıqlarına inam olub.
İndi Sübhaninin apardığı təhlillərin Abdullahianla və İranın Azərbaycandakı səfiri Musəvi ilə bölüşdürülməsinə əşhədü-ehiyac yarandığı görünür.
Proqnoz çıxarmaq mümkündür ki, Tehranın bundan sonra aktivlərini və resurslarını Cənubi Qafqaza doğru çəkib burada ona forma verməsində yeni tendensiyalar müşahidə oluna bilər.
Amma bu məsələ də diqqətə alınmalıdır ki, İranın siyasi kimliyini Cənubi Qafqazdakı proseslərin nüvəsinə sarı çəkməsi son zamanlar Azərbaycanla Tehran arasında gərginliyin yumşaq rejimə keçidi fonunda əlavə bir dəyər qazanır.
Bu xüsusda Bakı ilə Tehranın münasibətləri inkişaf etdirib möhkəmləndirmək üçün maraqlarını ikiqat artıracaqlarını proqnozlaşdırmaq olar.
Lakin İranın Azərbaycanla əlaqədar siyasətində situativ mövqedən çıxıb xüsusi kodlaşdırılmış bir çərçivəyə keçəcəyi də istisna olunmur.
Bu baxış bucağı göstərə bilər ki, Tehranın regional siyasətində çeviklik, uyğunlaşma və davamlılığın sərhədləri genişmiqyaslı planlara diqqət yetirir.
Aqşin Kərimov
